Mijn laatste Moederdag cadeau was het boek van Frans de Waal en een lezing hierover. Mama’s laatste omhelzing, zo heet dat boek. Mama in deze titel is de in 2016 overleden matriarch van de groep chimpansees in Burgers Zoo. De laatste omhelzing slaat op de aanrakingen die mama op haar sterfbed gaf aan primatoloog Jan van Hooff die haar jarenlang verzorgde maar die ze een tijd niet zag. Hier is een ontroerend filmpje van.

Het boek is mijn laatste Moederdag Cadeau, want mijn moeder stierf in januari dit jaar na een ziekbed van amper vijf maanden.

Ik zag het filmpje met Mama’s laatste omhelzing voor het eerst tijdens de lezing samen met mijn moeder. Het ontroerde mij. Het weerzien met de professor, haar blijdschap, de precieze aanrakingen zoals wij mensen ook kennen. Dit is ook de boodschap van Frans de Waal: wij lijken veel op dieren in onze emoties. En daarmee is woordeloze pijn niet waardeloos, denkend aan een vis aan een haak bijvoorbeeld.

Ik zag het filmpje deze week weer en ik zag opeens haar sterfproces. Identiek aan dat van mijn moeder. Chimpansee Mama ligt op haar zij, de doet haar lippen niet van elkaar als haar drinken wordt aangeboden, ze draait haar hoofd weg als haar eten wordt aangeboden. Haar ogen zijn dicht. De professor komt binnen en in eerste instantie verandert er niets aan mama’s houding en haar gesloten ogen. Zijn stem of misschien geur lijkt haar uit de krochten van haar sterfproces te trekken. Het tovert een oude vrouwtjes lach op haar gezicht met veel tandvlees. Haar arm strekt zich uit en raakt het gezicht van de professor aan. De rest van haar lijf blijft in de houding van het sterfproces. De professor ontvangt slechts wat hem nog gegeven is.

Ik dacht eerst in een soort paniek, zoals ik dat ook heb als ik iets kwijt ben, dat ik mijn moeders laatste omhelzing was vergeten. Door Chimpansee Mama weet ik het weer. Het was niet groots met ruime armgebaren en lijf op lijf contact. Nee, het was klein en bijna woordeloos zoals bij Chimpansee mama.

Het was donderdagnacht, de volgende ochtend om 10:00 zou ze gaan sterven. Ik had met mijn vader morfine gegeven. Hij spoot het in haar mond en ik gaf limonade om het weg te spoelen. Ze hield het glas in haar schoot. Nog niet helemaal op. Ik liep even later terug om het glas van haar over te nemen en toen strekte ze haar arm en met haar hand pakte ze mijn arm. ‘Ik hou van je, hierna zeg ik niets mee, benauwd, maar ik hou van je, haal papa maar even.’

Bij Mama en bij mijn moeder waren het laatste omhelzingen om te kunnen sterven. Nu omhelzen we juist niet om te blijven leven. Heel even wist ik niet meer wanneer ik mijn vader voor het laatst had vastgehouden. Dat had ik immers al weken niet gedaan. Tot ik zocht naar klein en bijna woordeloos, Mama indachtig,  en de appwisseling vond tussen mij en mijn vader van die ochtend.

Anke: ‘Hey lieve papa, deze week ook weer moeilijker met dat ze er niet meer is.’

Papa: ‘Goedemorgen lieve dochter, ik weet hoe het voelt, sta bij mama, kus van ons.’